Moskva Millətlər evi-Aşıq Şəmşirin 120 illik yubileyində sondan əvvələ

SEVGININ TƏZAHÜR YARIŞI, NİSGİLİN YAGMUR YAĞIŞIı…

Qaysaq bağlamayan nisgil, həsrət yarasını bir də o gecə sazının, sözünün ocağına toplaşanlara Dədə Şəmşir xatırlatdı. “Sağlığımda hamınız üzümü görmürdünüz ki! Şeirim, nəfəsim haradadırsa, mən oradayam!”-deyən şair buradaydı- Moskvada Millətlər Evində. O zalda onun sözünü duyanlarla bərabər, özünü görənlər də vardı. Və bu görənlərin hər birinin Kəlbəcər yanğısını Dədə Şəmşir sazı-sözu təzələyib alovlandırmışdı. O gecə saz üsyan, söz tüğyan etdi. O gecə çalanlar da, oxuyanlar da, danışanlar da sanki bir-biriylə yarışırdı. Aşıq Ədalət Dəlidağlı “Hər zaman belə alınmır, bu nə sirdirsə saz da bu gün özü köklənib”-deyə sözün musiqiyə sarılıb vüsala yetdiyi yüksək eşq məqamının qanadlarında Dəlidağa pərvazlanmışdı, sanki.

Seginin təzahür yarışı, nisgilin yağmur yağışı. Bayırda da “göz yaşlarına inanmayan Moskva”nın gözündən leysan süzülürdü. Ana təbiət bu salondakıların havasına uymuşdu elə bil.

Pafoslu yazı, ütülü üslubun dövranı-zamanı deyil və mən bundan çox-çox uzaq olsam da, bir az da hissə qapıldığım o gecənin yaşatdıqlarından doğan təəssüratın mübaliğəsiz təsviri belə alındı.

Bu misal mahalda, eldə əyandı:
Hər kimsə yerində şirdi, aslandı
Qarğa vətənində tülək tərlandı
Igid qürbət eldə bel bükər, ağlar.

Moskva Millətlər evində Aşıq Şəmşirin 120 illik yubileyi münasibətilə keçirilən tədbirdə Rusiyanın əməkdar həkimi- kəlbəcərli Sabir Həbibovun Dədə Şəmşirin “Ağlar” şeirindən dediyi bu bənddəki kimi hamı sözün bəndinə düşmüş, ondan çıxa bilmirdi.

Həkim olsam da saza, sözə biganə deyiləm, bir az bilmişliyim var- deyən Sabir həkim -bu gün Dədə Şəmşiri, onun doğulduğu doğma Kəlbəcəri anıb kövrəldik-dedi.

“Dədə Şəmşirin gözü qarşısında keçib uşaqlığımız. Biz hər birimiz onun sənətinin xəstəsiydik. Ruhumuz onun sazı-sözü ilə şəfa tapırdı. Onun haqqında 2 faktı deyəcəm, sadəcə. “Bayramı” havası var sazda. Aşıq Şəmşirdən sonra kimsə o havanı onun kimi çalıb oxuya bilməyib. O oxuyanda səsi 30-luq lampanı söndürürmüş, atamın dediyinə görə. Və bir də atam söyləyirdi ki, Aşıq Şəmşir bir yerə qonaq gedəndə onun üçün qurulan alaçığın ətrafında quşların əlindən yer olmazmış, deyirlərmiş”.

Səsi quşları belə valeh edən Dədə Şəmşir haqqında o gecədə daha nələr yaşandı. Elə bu sonluqda əvvələ doğru deyilənlər-yaşananlar bunun əhatəsində oldu.

Yubiley gecəsini tədbirin təşkilatçısı “Şəhriyar” ədəbi-mədəni cəmiyyətinin sədri Vasif Məmmmədov açdı. O Dədə Şəmşirin yaradıcılığından qısa xülasə edərək, onunla bağlı bəzi epizodları dilə gətirdi. Şairin onun atasına yazdığı şeiri Güllü nənənin qoynundan çıxarıb verdiyindən danışaraq -bir məqama diqqət çəkdi. “Güllü nənə kağız parçasına yazılan şeiri ən qiymətli bir şey kimi qoynunda saxlamışdı. Dədə Şəmşir sözünə qiymətin, dəyərin ölçüsü idi bu”.

AJB Rusiya bölməsinin katibi şair Nəsib Nəbioğlu Aşıq Şəmşir haqqında nitqinə “Dədə” titulundan başladı. O, Azərbaycan şifahi ədəbiyyatında Dədə Qorquddan başlayaraq “Dədə” adını yiyələnmiş, sahib olmuş bir neçə sənətkarlar var. Onlar Dirili Qurban, Xəstə Qasım, Abbas Tufarqanlı və XX əsrdə bu zirvəyə çatmış Aşıq Şəmşirdir”-dedi. Aşıq Şəmşir yaradıcılığını iki: 1920-ci il və 1920-ci ildən sonrakı illərə bölərək, onun yaradıcılığında əsas dönüş nöqtəsi 1955-ci ildə Səməd Vurğunla tanışlıq dövrü olduğunu söylədi.

“O zamana qədər də Dədə Şəmşir tanınırdı. Amma Səməd Vurğunla Kəlbəcərdə, İstisuda olan görüşündən sonra geniş miqyasda tanınmağa başladı. Səməd Vurğunu ora nə gətirmişdi? O zamanlar Kəlbərcər abu-havasının xəstəlikdən əziyyət çəkən şairə şəfa olacağı ilə yanaşı, şairi Dədə Şəmşirin “Vədəsində” şeiri cəlb etmişdi”.

Onların görüşdüyü yerin mənbələrdə İstisu göstərildiyinin yanlış olduğunu bildirən Nəsib Nəbioğlu, onların əslində Kəlbəcərdə suyu yerdən qazlı çıxan, min bir dərdin dəvası olan Turşsu bulağı üstündə görüşdüklərini dedi. S.Vurğun “Aşıq Şəmşir Dəlidagdan keçəndə, Kəklikli daşlardan xəbər al məni” misraları ilə başlanan o məşhur şeiri çəkdiyi “Kazbek” siqaret qutusunun üstünə yazıb verib.

O, çıxışına davam edərək Aşıq Şəmşirin yubileyinin Moskvada keçirilməsinin təsadufu olmadığını da söylədi. Onu 50-ci illərdən rus oxucuları tanıyırdılar. 1959-cu ildə “Azərbaycan poeziya antologiyası” tərtib olunanda Aşıq Şəmşirin şeirləri bura salınmışdı. Q. Asaninin tərcüməsində. Rus oxucuları bu tərcümələrdən tanıyırdılar onu. O tərcüməçi isə bu günkü tədbrimizdə iştirak edən tanınmış yazıcımız Ç. Hüseynovdur.

Nəsib Nəbiöğlu: “Şairin vətəni işğal altında olan Kəlbəcər namussuzların, qeyrətsizlərin, kürsü davası edənlərin qurbanı olub. Neçə ki, Kəlbəcər, Qarabag azad olunmayıb, S. Vurgunun, Dədə Şəmşirin, Bəhmən Vətənoğlunun, Sücayətin ruhu bizi bağışlamayacaq” -deyərək nitqinin sonunda fəryad edərək ağladı.

Tanınmış yazıçı Çingiz Hüseynov isə çıxışına N. Nəbioğlunun kədərinə bəraət bildirərək başladı. “Əsl Azərbayacn yığıncağıdır. Və əsl Azərbaycan yığıncağı kədərsiz keçə bilməz. Nəsibin çıxışı bunu sübut elədi. Hər bayramımızda sevinclə kədər yanaşı dayanacaq. Bu da bayramdır, söz-sənət bayramı. Söz, saz bayramında kədər hardandır? Torpaqlar hardadır, ondan. Satqınlıq da bizim millətə xas olandır”. Sonra tanınmış yazıçı nitqinin məzmununu Aşıq Şəmşir yaradıcılığna yönəldərək “Aşıq Şəmşir varsa millət də qalacaq, var olacaq. O, bizim dilimizi yaşadanlardandır” -dedi.

“1957-58-ci illərdə Moskvada rus dilində “Azərbaycan poeziya antologiyası” 3 cildliyi hazırlanırdı. Pavel Antokolskiylə mən hazırlayırdım o cildliyi. Antokolski Aşıq Şəmşirin bir neçə şeirini tərcümə etməyi mənə tapşırdı və tərcümədə işlənən Q.Asanin (Qasan-Həsən oğlumun adıdır) təxəllüsünü də o verdi. Kitabda imzam getdiyi üçün fərqli imza olsun deyə”. Çingiz Hüseynov tərcümənin şeirin mənasına xələl gətirdiyinə də toxunaraq- azərbaycanlı olmaq-əsl azərbaycanlı olmaq çətindir-deyib fikrini bununla əsaslandırdı. “Əsl azərbaycanlı olmaq üçün ərəb, fars dillərini bilməlisən ki, sənin olan şairlərinin yazdıqlarını dərk edə biləsən, əsl dahilik o zaman üzə çıxır”.

“Aşıq Şəmşir yaradıcılığından danışanda qeyri- adiliyə rast gəlirik. Mən qeyri-adilik deyəndə onun fenomenini nəzərdə tuturam”. Aşıq Şəmşirə bu nöqteyi nəzərdən yanaşan pedoqoji elmlər doktoru, rusiyalı alim Yaqut Nemətov onun fenomenliyi deyiləndə fərdiliyini nəzərdə tutduğunu bildirdi.

“Fərdilik deyəndə hər bir sözündə, misrasında, bəndində onun dəsti-xəttini görür, nəfəsini hiss edirik. Böyük ustad sözün metaforik imkanlarını morfoloji potensialını o qədər məharətlə, ustalıqla işlədir ki, oxucu özündən asılı olmayaraq ona məftun, valeh olur. Onun yaradıcılığında məkan və zaman anlayışı mənasını itirir. Aşıq Şəmşir dünən, bu gün, sabah arasında sarsılmaz bir körpu saldı.O körpü mənəviyyatdır. Bu mənəviyyatın məkan və zaman çərçivəsi isə əbədiyyətdir”.

Sonra o da şairin anadan olduğu torpaqlar düşmən tapdağı altında olduğundan, millətimizin ədalətsizliyə məruz qaldığından danışdı.

“Bu günkü mübarizə xeyirlə şər arasında olan mübarizədir. Haqla- nahaqqın savaşıdır. Paradoks ondan ibarətdir ki, 20 ildən artıqdır ki, haqsızlığa məruz qaldığımızı dunyada müxalif olan qruplara çatdırırıq, amma eşidilmir. Paradoks orasındadır ki, biz nə qədər humanizm prinsiplərinə əməl ediriksə düşmən o qədər vəhşiləşir, azğınaşır. Niyə bizim sözümüzün təsiri yoxdur? Sözü enerji nöqteyi nəzərindən atoma bənzədirəm. Atomun partlaması üçün böhran kütləsi olsun gərək. Bu gün bizim mübarizəmizdə böhran kütləsi çatışmır, onun üçün. Onun günahkarı biz özümüzük”-dedi Y. Nemətov.

Ə. Dəlidağlının “Ruhani ” havası üstündə
Biliyi olmayan savaddan yazır,
Şərəfi olmayan saf addan yazır
Dünəni bilməyən sabahdan yazır
Qaradır üzümüz, ay Dədə Şəmşir!–deyə ona müraciətli şeiri ilə salonu silkələdi.

Moskva Dövlət Linqvistika Universitetinin müəllimi Bella Musayeva, Beynəlxalq Yazarlar və Publisistlər Assosiasiyasının və Rusiya Yazarlar birliyinin üzvü şairə Afaq Şıxlı və digər çıxış edənlər Aşıq Şəmşir yaradıcılığının dil-üslub gözəlliyindən, torpağı, təbiəti, onun gülünü-çiçəyini tərənnümündən, dünyadakı haqsızlığı, ədalətlsizliyi, insan səfası və cəfasını şirin dillə təsvir edən poeziyasından danışaraq onu aşıq şeirinin ustadı- dədəsi olmağa layiq haqq aşığı adlandırdılar.

Yubiley Bakıdan Dədə Şəmşir yubileyə gələn telli sazı sizəsində yaxan-yandıran, Dədə Şəmşirin Kəlbəcərin füsunkar dağlarına, düzlərinə həsr etdiyi şeirləri Şəmşir sazının sarı simində dindirib “Ruhani”, “Kərəmi” havalarında ağladan Ədalət Dəlidağlının, Aşıq Mehdi Mənsimovun ifalarında alqışlarla davam etdi.

MDLU-nin Azərbaycan dili öyrənən rus tələbləri –Yana Juravel, Anastasiya Snitsina, Ulyana Rovnyaginanın S. Vurgunla Aşıq Şəmşirin deyişməsi olan şeiri dilimizdə söyləmələri və “Azərbaycan” mahnısını ifa etmələri, Şahin Cəlilovun ifasında “Qarabag şikəstəsi”, 157 saylı məktəbin şagirdlərinin aşığın şeirlərini rus dilində səsləndirmələri də yaddaqalan məqamlardan idi.

“Ədalət Dəlidağlıdan sonra əlinə saz almaq, belə gözəl çıxışlardan sonra isə söz demək mənlik deyil”. Dədə Şəmşir nəslindən olan şair-aşıq Abbas Alıyev bu sözləri söyləyib, Aşıq Şəmşirin yubileyinə gələn hər kəsə minnətdarlıq etdi.

Gecənin sonunda yubileydə iştirak etmək üçün Azərbaycandan gələn “Aşıq Şəmşir Mədədniyyət ocağı” ictimai birliyinin sədr müavini Həbib Misirov Dədə Şəmşirin 120 illiyinin Moskvada qeyd edilməsini təşkil edənlərə, bütün iştirakçılara təmsil etdiyi təşkilat və Kəlbəcər rayon icra hakimiyyəti adından təşəkkür etdi.

Bella Musayeva, Sabir Həbibov, Nəsib Nəbioğlunu ictimai birliklərinin fəxri fərmanı ilə təltif edərək Rusiyadakı Azərbaycan diasporalarının fəaliyyətini Azərbaycandan izlədiklərini, onların işindən məmnun olduğunu bildirdi.

“Şəhriyar” ədəbi-mədəni cəmiyyətinin sədri V. Məmmədov Aşıq Şəmşirin yubieyinin yüksək səviyyədə təşkil olunmasında ona yardım edən Azerrosun sədri Asif Məhərrəmova, xüsusi xidməti olanlar- Əşrəf Hüseynli, Abbas Alıyev, Nəsib Nəbioğluna və gecənin aparıcılarına təşəkkür etdi.

Yubiley gecəsində Rusiyada fəaliyyət göstərən diaspot təşkulatlarının nümayəndələri, ictimai xadimlər, ziyalılar iştirak edirdilər.

Tünzalə Vəliqızı, Moskva
26.05. 2013
/Yenises.ru/