Uşaq və biz və ya Uşaqlığı itən uşaqlar
Nə dəyişib? Bir vaxtlar varlı olan yenə varlı, kasıb yenə kasıbdı . Sadəcə o zamanlar varlı varını danırdı, kasıb isə kasıblığını. Evdə uşağa “ac olsan da eşikdə tox görsən”- deyib, hətta “indi plov yemişəm” yalanını da öyrədirdilər. O zaman da uşağın qayğısı vardı. O zaman “Lenin məktəbində” kasıb uşağına paltar veriləndə, şagirdlərin içindən çağırıldığı üçün bəzən uşaq dövlətin “yardım” etdiyi məktəb formasını almağa gedəndə utanırdı. O zaman valideyn “uşağıma niyə yardım vermirsiniz”- deyə yox, “niyə uşağımı pisikdirirsiniz”- deyə üsyan edirdi.
O zamandan bu zamana nə dəyişdi. Nağıllarmı? Bəli, elə həm folklorun, həm uşaq ədəbiyyatının uşaqlar üçün yazdığı hər şey dəyişib bu gün.
Ən gözəl uşaq şeiri ”Uşaq və buz”u əzbərləyib onu yıxanı hədələmir indi şeirlər. Sabirin “buzu” yıxdığı üşağı indi həyatın qayğıları yıxıb. İndi o ayaqqabı silmək üçün özü ayaqlara yıxılır.
Bu gün onun bayramıdır. Amma bəlkə o, Sabirin “Uşaq və buz” şeirini bilmir. Onun bildiyi “Uşaq və biz” varıq. O uşaqlıq qayğısını bizim qayğılarımzda itirib.
Yanından üstü təmiz geyimli, əli balonlu keçən həmyaşıdına baxıb köks ötürür. Bu gün radioda Yalçın Rzazadə “Dünyanın hır yerində xoşbəxt olsun uşaqlar” oxumur. “Uşaq və buz” seiri kimi, indi onun bu mahnını bilib-bilmədiyindən də əmin deyiləm. Amma xoşbəxt olmaq istədiyindən əminəm.
O isə əmilərə, dayılara yanaşıb, ayaqqabılarını silməyi, bir başqası satdığı xırdavatı təklif edir. Amma anasının əlindən dartınan və ona baxan o balonlu uşaqdan da gözünü çəkə bilmir. “Keşkə, onun satdığından bir şey alsaydı…”-ürəyindən keçirir. Uşaq da sankı bunu duyur, “Ana, onun satdığından al”- deyir. Bir anlıq gözü gülür, Allah səsini eşitdiyi üçün. “Onun ust-başına bax, eləsindən nə isə almaq olar, mikrobdur, başdan-ayağa”-acıqlanır ana uşağına. Bir az əvvəl içindən geçirdiyi “keşkə”sini indi bir başqa istəyinin qarşısına qoyur. “Keşkə bunu ürəyimdən keçirməsəydim, keşkə Allah səsimi eşitməsəydi”. Ağır gəlir, ağrılı durumunun təsvirini br ana dilindən eşitmək.
Onun da anası var. Onun da atası var. Elə isə niyə həyat onu düzlərə salıb. Atası Qarabağ əlilidir desəm, “hər şeyin günahını yeri gəldi- gəlmədi, bais oldu- olmadı Qarabağa yükləməkdən utanmayanlardan fərqim nə olacaq ki… Yox, onun atası sadəcə iş dalınca gedib, amma …
Anası da varlı evlərində qulluqçuluğa gedir. O isə…Bu gün onun günüdür. Uşaqların Beynəlxalq Müdafiəsi günü. Onu kim müdafiə edəcək, indidən çiynini əyən bu yükdən?!
O zamandan bu zamana nə dəyişib ki. Indi valideyn uşağa “evimizin sirrini çölə salma”- demir. Onu dilənməyə, qazanmağa göndərməyə məcburdur çünki.
O zamandan bu zamana bir də o dəyişib ki, məktəbdə yardım üçün verilən paltarı almayan və uşağının pisikəcəyindən, urəyinə xal düşəcəyindən əndişələnən valideyn, indi yeri gəlsə, bütün yardım siyahılarında adının olmasını istəyir.
Ey o zamandan bu zamana dəyişən, zəmanə! O zaman kasıb ölkənin qururlu ata-analarının, uşaqlarının yaşandığı yerdəydik. İndi varlı ölkənin əl açmağa utanmayan qüruru sınan uşaqlarının yaşandığı yerdəyik.
Mənim onun haqqında və onun dilindən yazdıqlarımdan xəbəri yoxdur. Cünki onun olan bu gündən xəbəri olmayan hələ də dünyanın hər yerində xoşbəxt olmayan uşaqların yaşandığı zamandan keçən yerdəyik.
Tünzalə Vəliqızı
